Kąty Wrocławskie: GLEBY - Ocena stanu zanieczyszczenia metalami...

strona główna

aktualności

gospodarka

serwis

przewodnik

sport

Kultura

oświata

Forum

CHATroom

startuj z www.katywroclawskie.com

dodaj nas do ulubionych

poniedziałek , 23 kwietnia 2018
imieniny: Jerzego, Wojciecha

- r e k l a m a -

STRONA GŁÓWNA

PRZEWODNIK

GLEBY - Ocena stanu zanieczyszczenia metalami...

MENU

mapa Kątów Wr.

mapa gminy Kąty Wr.

rozkłady jazdy

KĄCIK HISTORYCZNY

MULTIMEDIA

- nowość -

budowle z historią

- aktualizacja -

KALENDARIUM

Gebhard Leberecht von Blücher

Wpisani w historię miasta..

ARTYKUŁY

- aktualizacja -

ZABYTKI

kościoły

pałace|zamki|ruiny

szlaki rowerowe

szlaki turystyczne

stare mapy regionu

ochrona środowiska

GLEBY - Ocena stanu zanieczyszczenia metalami...

2004-03-01 | 21:48:55

- R E K L A M A -

Źródło: "Ocena stanu zanieczyszczenia metalami ciężkimi gleb w województwie wrocławskim"

| Bonitacja gleb | Przydatność rolnicza gleb | Materiał badawczy i metodyka badań | Odczyn i zasobność gleb w przyswajalne składniki pokarmowe | Zawartość przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu | Zawartość przyswajalnych mikroelementów | Zawartość metali ciężkich | Zawartość kadmu | Zawartość miedzi | Zawartość niklu | Zawartość ołowiu | Zawartość cynku |
Charakterystyka gleb dawnego województwa wrocławskiego.

W ogólnej powierzchni użytków rolnych byłego województwa wrocławskiego dominują gleby płowe i brunatne. Pozostałe typy gleb to czarne ziemie wrocławskie, mady i gleby hydrogeniczne.
Charakterystyczną cechą pokrywy glebowej województwa wrocławskiego Jest występowanie czarnych ziem wrocławskich, które zasługują na szczególną uwagę ze względu na swoją żyzność. Czarne ziemie wrocławskie występują przede wszystkim po lewej stronie Odry, na południe od Wrocławia na nizinnym wododziale rzek Ślęzy i Oławy. Enklawy tych gleb występują także w innych miejscowościach województwa wrocławskiego, m.in. w okolicach Żmigrodu.
Na terenie województwa głównym substratem osadów aluwialnych w dolinach rzecznych są mady. Ich skład granulometryczny i budowa profilu są uzależnione od charakteru rzeki, której towarzyszą. Mady lekkie piaszczyste występują przeważnie w dolinach rzek: Baryczy i jej dopływów, Orli i Potoku Polskiego oraz w dolinie Jezierzycy. Lokalnie występują one też w dolinie rzeki Widawy i Odry. Mady średnie i ciężkie występują przede wszystkim w dolinie rzeki Odry i Jej lewobrzeżnych dopływów: Bystrzycy, Ślęzy i Oławy. Mady średnie spotykamy częściowo w dolinach rzek: Średzkiej Wody i Widawy.
Kompleks gleb hydrogenicznych, obejmujących gleby glejowe, murszowe i mułowo-błotne jest charakterystyczny dla podmokłych terenów w gminach: Żmigród, Milicz, Miękinia, Malczyce i w gminie Wołów. Niewielkie powierzchnie gleb hydrogenicznych spotykamy także w dolinie rzeki Widawy.
Większość gleb użytków rolnych stanowią gleby średnie, ciężkie lub bardzo ciężkie, całkowite lub na utworach piaszczysto-żwirowych.
Poszczególne gatunki gleb na terenie województwa wrocławskiego układają się w formie pasów w układzie równoleżnikowym. Gleby wytworzone ze żwirów i piasków występują szerokim pasem na północy województwa, gleb żwirowych natomiast jest stosunkowo mało. Najwięcej ich występuje w gminach: Bierutów, Brzeg Dolny. Cieszków, Czernica, Długołęka, Dobroszyce. Laskowice, Miękinia, Milicz, Oborniki ŚL, Prusice, Wińsko i Żmigród oraz w północnych rejonach takich gmin jak: Środa ŚL, Wisznia Mała i Trzebnica. Na pozostałym terenie gleby te występują w postaci małych konturów wśród innych gatunków gleb.
Gleby wytworzone z piasków naglinowych gleb lekkich i średnich występują najliczniej w północnej i środkowej części województwa wrocławskiego. Większe powierzchnie tych gleb występują w gminach: Laskowice, Oława, Prusice. Wińsko, Wołów, Trzebnica, Żmigród i w pomocnym rejonie gmin: Miękinia, Oleśnica, Środa Śląska.
Gleby wytworzone z ciężkich glin i iłów występują na małych obszarach, głównie w obniżeniach terenowych. Większe kompleksy tych gleb można spotkać w gminach: Sobótka, Strzelin i Św. Katarzyna oraz w dolinie Odry.
Utwory pyłowe pochodzenia wodnego i utwory lessowate powszechne są w południowej części województwa wrocławskiego w takich gminach, jak: Kąty Wr., Kondratowice, Kostomłoty, Łagiewniki, Oława, Sobótka i Wiązów, a w jego północnej części występują w postaci wydłużonego pasa ciągnącego się od Obornik Śl. do Oleśnicy. Lessy spotyka się w okolicach Trzebnicy.

Bonitacja gleb

Wartość bonitacyjna gleb województwa ustalona w czasie gleboznawczej klasyfikacji wskazuje, że grunty orne należy zaliczyć do gleb o średniej wartości użytkowo-rolniczej. Największą powierzchnię na terenie województwa zajmuje klasa IIIa - 20,6%. a najmniejszą klasa I - 1,3% oraz klasy VI i VIz - 5,1%.
Gleby najlepsze (klasa I, II, IIIa) są skoncentrowane przede wszystkim w południowej części województwa na terenie następujących gmin: Borów, Kąty Wrocławskie, Kobierzyce, Łagiewniki, Strzelin, Św. Katarzyna i Żórawina.
Gleby najsłabsze (klasa V i VI) występują głównie w gminach, które usytuowane są w północnej części województwa: Cieszków, Krośnice, Milicz. Oborniki Śl., Prusice, Twardogóra, Wołów i Żmigród. Pozostałe klasy bonitacyjne są dość równomiernie rozłożone na obszarze całego województwa, z pewnym nasileniem występowania tych klas w gminach położonych centralnie.
Użytki zielone w województwie charakteryzują się średnią Jakością. Najwięcej użytków znajduje się w IV klasie bonitacyjnej - 40,4%, a w klasie III - 26,4%.

TABELA.2. Bonitacja gleb ornych i gleb łąkowych

Przydatność rolnicza gleb

Na terenie województwa wrocławskiego występuje 8 różnych kompleksów przydatności rolniczej (kpr) o odmiennych warunkach produkcji polowej. Do poszczególnych kompleksów przydatności rolniczej zalicza się różne gleby o podobnych właściwościach rolniczych, dlatego mogą one być w podobny sposób użytkowane. Z kompleksem przydatności rolniczej związany Jest odpowiedni zestaw roślin uprawnych. Kompleksy te stanowią 3 zasadnicze grupy siedliskowe:

siedliska odpowiednie do produkcji pszenicy l roślin towarzyszących (kpr l - pszenny bardzo dobry, 2 - pszenny dobry i 3 - pszenny wadliwy),
siedliska odpowiednie do produkcji żyta i roślin towarzyszących (kpr 4 - żytni bardzo dobry, 5 - żytni dobry, 6 - żytni słaby l 7 - żytni najsłabszy),
siedliska odpowiednie do produkcji zbóż l roślin pastewnych (kpr 8 - zbożowo-pastewny mocny i 9 - zbożowo-pastewny słaby).

Do pierwszej grupy siedlisk zaliczono głównie gleby, które w powierzchniowych poziomach wykazują zwięzły skład granulometryczny. Są to przede wszystkim różnego rodzaju gliny, utwory pyłowe oraz iły. Gleby zaliczane do tych kompleksów występują głównie w części południowej województwa, ale także na obszarze Równiny Oleśnickiej i Wzgórz Trzebnickich.
Do kompleksów przydatności rolniczej gleb reprezentujących siedliska odpowiednie do produkcji żyta zaliczono gleby o średnim, lekkim i bardzo lekkim składzie granulometrycznym. Charakteryzują się one, w porównaniu z glebami kompleksów pszennych, gorszymi właściwościami fizycznymi, a zwłaszcza powietrzno-wodnymi i chemicznymi. Występują przede wszystkim w północnej części województwa.
Siedliska zbożowo-pastewne grupują gleby okresowo nadmiernie uwilgotnione. Pod względem przydatności rolniczej gleby te leżą między gruntami ornymi a użytkami zielonymi. Większe powierzchnie tych gleb występują w pradolinach rzek Baryczy i Odry.
Zwięzły skład granulometryczny gleb, duża zawartość próchnicy, wysoka zasobność w składniki pokarmowe oraz korzystne warunki wodne zadecydowały, że większość gleb ornych (58%) położonych w obrębie miasta Wrocław reprezentuje .siedliska najbardziej odpowiednie do uprawy pszenicy i roślin o wysokich wymaganiach glebowych. Gleby kompleksów żytnich (mniej wartościowe) zajmują 41% powierzchni gleb ornych, a zbożowo-pastewnych - tylko 1%.
Na terenie miasta Wrocław gleby o dobrej jakości występują na południu i południowym wschodzie miasta, natomiast gleby słabsze znajdują się na północy i zachodnie, oczywiście z wyłączeniem dolin rzecznych Odry i Widawy, gdzie występują zwięzłe i zasobne w próchnicę mady. Użytki rolne rozlokowane są-na obrzeżach miasta, Jednak w jego strefie zurbanizowanej występują gleby wykorzystywane do produkcji żywności. Są to tzw. pracownicze ogródki działkowe lub ogrody przydomowe.

Badania prowadzone na obszarze użytków rolnych byłego województwa wrocławskiego
(badania Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej we Wrocławiu)

Materiał badawczy i metodyka badań

Materiał badawczy

Próbki gleby pobierano z wierzchniej warstwy (0-20 cm) zgodnie z Polską Normą BN-78/9180.02. Próbka średnia składa się z około 20 próbek pojedynczych (pierwotnych) wymieszanych razem. Próbki pierwotne pobierane są w miejscach równomiernie rozmieszczonych na powierzchni, którą objęto badaniem.
W badaniach odczynu i zasobności gleb w składniki przyswajalne, powierzchnia przypadająca na próbkę średnią nie powinna przekraczać 2 ha w gospodarstw/ach drobnotowarowych i 4 ha w gospodarstwach wielkotowarowych. Warunkiem jest jednak, by pole (działka), z którego pobiera się próbkę średnią było wyrównane zarówno pod względem warunków przyrodniczych i glebowych, jak też pod względem warunków agrotechnicznych. Badana próbka gleby reprezentuje więc określony zasięg, tj. pole, działkę, ogród.
Badania odczynu i zawartości przyswajalnych składników w glebach województwa wrocławskiego prowadzone są przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą we Wrocławiu od 1945 roku. Badaniami objęto całość użytków rolnych w województwie. W odniesieniu do pH oraz zawartości przyswajalnego fosforu, potasu l magnezu, przez wiele lat badania prowadzono w cyklach pięcioletnich, obejmując nimi całość użytków i dokonując w tych okresach podsumowań zbiorczych, określających potrzeby wapnowania i nawożenia w odniesieniu do każdej wsi, gminy i całego województwa. Obecnie badania te kontynuowane są w ramach zleceń-zapotrzebowań zgłaszanych przez użytkownika gleb lub zbiorczo w odniesieniu do rejonów czy wsi przez Urzędy Gmin. Podsumowania zbiorcze dokonywane są w wypadkach przebadania takiego procentu powierzchni ocenianej, by można było uzyskane wyniki interpolować w odniesieniu do całości.
Zawartość przyswajalnych mikroelementów (boru, miedzi, manganu, molibdenu, cynku oraz żelaza), po wykonanych badaniach rozpoznawczych na terenie całego województwa. badana jest najczęściej w zgłaszanych wypadkach zaobserwowanych nieprawidłowości wzrostu i rozwoju roślin, w celu sprawdzenia poziomu zawartości tych pierwiastków w glebie i podjęcia ewentualnych działań korygujących.
W glebach województwa wrocławskiego badania zawartości metali ciężkich w szerzej zaplanowanym zakresie rozpoczęto w 1991 roku, początkowo na terenie 9 losowo wybranych gmin. Badania te dotyczyły nie tylko obszarów rolnych znajdujących się w bezpośrednim zasięgu zakładów przemysłowych, lecz również miały na celu sprawdzenie poziomu stężenia metali ciężkich na terenie wszystkich gleb użytkowanych rolniczo w województwie wrocławskim. W wytypowanych gminach wykonano badania rozpoznawcze próbek gleby pobieranych przy zachowaniu określonej reprezentacji badanego obszaru. Od 1992 roku badania zawartości metali ciężkich w glebach wykonywane są na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, wg metodyki określonej przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Po wykonaniu całego cyklu badań (planowanego na co najmniej 5 lat) w równym stopniu reprezentowany będzie cały teren województwa. Próbki gleby pobierane w celu określenia zawartości metali ciężkich są próbkami średnimi, w odniesieniu do pola czy dziatki wybranej losowo z określonego umowną siatką zasięgu. Wszystkie próbki glebowe do zbadania zawartości metali ciężkich pobrane byty przez pracowników Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej we Wrocławiu, analizy chemiczne wykonano w jej laboratorium, wg metodyki obowiązującej Stacje Chemiczno-Rolnicze w Polsce.

Metodyka badań

Odczyn pH oznaczono w KC1 potencjometrycznie, zawartość przyswajalnych fonii fosforu l potasu wg Egnera-Riehma. zawartość magnezu wg Schachtschabela.
Przyswajalne mikroelementy: bór (B) oznaczone wyciągu HC kolorymetrycznie, miedź (Cu), mangan (Mn), molibden (Mo), cynk (Zn) i żelazo (Fe) techniką AAS.
Całkowitą zawartość metali: kadmu (Cd), miedzi (Cu), niklu (N1), ołowiu (Pb), cynku (Zn) i manganu (Mn) oznaczono techniką AAS (Atomie Absorption Spectrophotometry), stosując wcześniej proces mineralizacji mikrofalowej.

Odczyn i zasobność gleb w przyswajalne składniki pokarmowe

Ocenę zakwaszenia gleb (odczyn), określenie potrzeb wapnowania oraz wycenę zawartości (określenie klas zasobności) fosforu, potasu, magnezu, boru. miedzi, manganu, molibdenu, cynku i żelaza wykonano na podstawie liczb granicznych, obowiązujących w Stacjach Chemiczno-Rolniczych (IUNG Puławy, Zalecenia nawozowe cz. I. Puławy 1985 r.).

Odczyn i potrzeby wapnowania gleb

Odczyn gleb wyrażany jest w jednostkach pH. Zgodnie z Polską Normą wyróżnia się pięć przedziałów odczynu:
:: patrz tabela ::
Mapka : ODCZYN GLEB
Mapka : POTRZEBY WAPNOWANIA

Obok czynników stałych, takich jak skala macierzysta, skład granulometryczny gleby czy inne czynniki przyrodnicze, na zakwaszenie gleb znaczny wpływ ma działalność człowieka i to zarówno w aspekcie działania "pozytywnego", przez regulowanie odczynu na drodze wapnowania gleb, jak i "negatywnego", przez wywoływanie przyczyn powodujących zwiększanie kwasowości.
Na terenie województwa wrocławskiego zakwaszenie gleb użytkowanych rolniczo jest zróżnicowane i na ogól charakterystyczne dla typu, rodzaju i sposobu ich użytkowania. Informacje o stanie zakwaszenia gleb przedstawia się najczęściej w formie udziału procentowego gleb w przedziałach odczynu.
Największy udział gleb bardzo kwaśnych (pH do 4,5) występuje na terenie gmin, gdzie dominują gleby słabsze zaliczane do kategorii agronomicznej gleb bardzo lekkich i lekkich. Na glebach cięższych (w tej kategorii na terenie województwa występują gleby urodzajniejsze) udział gleb bardzo kwaśnych jest znacznie mniejszy. Ogółem na terenie województwa grupa dominującą są gleby bardzo kwaśne i kwaśne (o pH do 5,5). zajmujące największy obszar użytków rolnych. W TABELI.3 przedstawiono stan zakwaszenia gleb w poszczególnych gminach, przyjmując jako kryterium uszeregowania % gięli bardzo kwaśnych, tj. o pH do 4.5.
Odczyn stanowi pierwsze z podstawowych kryteriów określających potrzeby wapnowania. Drugie kryterium to skład granulometryczny gleby określany jako kategoria agronomiczna - grupa gleby. Potrzeby wapnowania są bezpośrednią wskazówką ilościowego stosowania nawozów wapniowych. W praktyce rolniczej wyróżnianych jest 5 przedziałów określających potrzeby wapnowania: konieczne, potrzebne, wskazane, ograniczone i zbędne.
W TABELI.4 przedstawiono potrzeby wapnowania gleb w poszczególnych gminach, szeregując je wg procentu gleb określających konieczne potrzeby wapnowania.

Zawartość przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu

Oznaczanie w glebach zawartości przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu ma przede wszystkim znaczenie dla potrzeb praktyki rolniczej. Na tej podstawie ustalane są dawki nawozów, zapewniające zarówno wzrost i rozwój uprawianym roślinom, jak i utrzymanie na stałym poziomie zasobności gleby. Wycena zasobności gleb przedstawiana jest w 5 klasach, w zależności od stwierdzonej w glebie ilości badanych składników. Są to następujące przedziały zawartości: bardzo niska, niska, średnia, wysoka i bardzo wysoka. W odniesieniu do każdej klasy zasobności oraz do wymogów uprawianej rośliny zalecane są odpowiednie dawki nawozowe - TABELA.5. .

Fosfor- zawartość oznaczana jest w postaci pięciotlenku fosforu (P2O5). Na terenie województwa wrocławskiego w glebach użytkowanych rolniczo największy udział mają gleby o średniej zawartości przyswajalnego fosforu.
Potas - zawartość oznaczana w postaci tlenku potasu (K2O). Podobnie Jak przy ocenie zawartości fosforu, największy udział stanowią gleby, o zawartości średniej.
Magnez - zawartość magnezu w znacznym procencie gleb określono jako bardzo niską (24,3%) lub niską (17,8%). Jest to informacja przede wszystkim dla praktyki rolniczej. bowiem zawartość bardzo niska i niska magnezu oznacza, że składnik ten winien być uzupełniany.

Ogółem gleby województwa wrocławskiego można określić Jako średnio zasobne w przyswajalne składniki pokarmowe. Gleby te wymagają odpowiedniego, zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym, nawożenia traktowanego indywidualnie, w odniesieniu do każdego badanego pola czy działki.

. : Zawartość przyswajalnych mikroelementów : .

Zawartość mikroelementów, tj. boru, miedzi, manganu, molibdenu, cynku i żelaza oceniana jest dla potrzeb praktyki rolniczej w 3 stopniach - klasach zawartości. Jest to zawartość niska, średnia i wysoka.
TABELA.6
Badania zawartości mikroelementów w glebach województwa wrocławskiego wskazują, że poza borem i molibdenem zawartość pozostałych kształtuje się głównie na poziomie średnim, jednak zwraca uwagę stosunkowo wysoki % gleb o niskiej zawartości boru. W niektórych rejonach, w uprawie roślin wykazujących większą wrażliwość na niedostatek boru (buraki, rośliny motylkowe, kukurydza, wiele roślin warzywnych), mogą zatem wystąpić niedobory tego składnika wymagające uzupełnienia przez nawożenie.

. : Zawartość metali ciężkich : .

Dotychczas brak normy państwowej określającej najwyższą dopuszczalną zawartość metali ciężkich w glebach. Przy ocenie stanu zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi stosuje się najczęściej wskaźniki (umownie przyjmowane Jako norma) podane w Monitorze Polskim (odniesienie szczegółowe poniżej). W Stacjach Chemiczno-Rolniczych stosowana jest również ocena zawartości metali ciężkich w glebach oparta na zaleceniach Instytutu Uprawy, Nawożenia I Gleboznawstwa w Puławach.
W ocenie wyników badań gleb, wykonanych przez Stację Chemiczno-Rolniczą we Wrocławiu, a dotyczących zawartości metali ciężkich w glebach województwa, przyjęto podwójną wycenę zanieczyszczeń:

l. Wg norm podanych w Zarządzeniu Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 7.0 7.1986 r. w sprawie rolniczego wykorzystania ścieków. Zał. nr 2 - Dopuszczalna zawartość metali ciężkich w glebach określona w mg/kg suchej masy. Monitor Polski Nr 23 z dnia 31 lipca 1986 r. póz. 170 (uwaga: w dalszej części opracowania skrótowo określana jako .wycena wg Monitora Polskiego"). Dopuszczalna zawartość metali ciężkich w glebach podana w w/w. Zarządzeniu jest następująca:
TABELA.7

2. Wg wielkości podanych w opracowaniu Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach .Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb i roślin metalami ciężkimi i siarką. Ramowe wytyczne dla rolnictwa. Wydanie IUNG Puławy 1993 r. (w dalszej części opracowania skrótowo określana Jako "wycena wg wytycznych IUNG").
W ocenie tej graniczne zawartości metali ciężkich w powierzchniowej warstwie gleb (0-20 cm) oceniane są przy uwzględnieniu zwięzłości gleb (grupa gleby) i odczynu (pH). Ocena wyróżnia 5 stopni zanieczyszczenia gleb - od stopnia 0 (zero) oznaczającego zawartość naturalną do stopni określających zanieczyszczenia - I, II III, IV, V.
Stopień 0 - gleby nie zanieczyszczone o naturalnych zawartościach metali ciężkich.
Stopień I - gleby o podwyższonej zawartości metali. Mogą być przeznaczane pod wszystkie uprawy polowe, z ograniczeniem uprawy warzyw przeznaczonych dla dzieci.
Stopień II - gleby słabo zanieczyszczone. Zachodzi już obawa chemicznego zanieczyszczenia roślin. Należy wykluczyć niektóre uprawy ogrodnicze. Jak np. sałata, szpinak, kalafior. Dozwolona jest uprawa roślin zbożowych, okopowych i pastewnych.
Stopień III - gleby średnio zanieczyszczone. Wszystkie uprawy narażone na skażenie. Dopuszczalna jest uprawa roślin, zbożowych, okopowych i pastewnych pod warunkiem kontroli poziomu zawartości metali w konsumpcyjnych częściach roślin. Zalecane uprawy roślin przemysłowych i traw nasiennych.
Stopień IV - gleby silnie zanieczyszczone. Szczególnie gleby lekkie winny być wyłączone z produkcji rolniczej oraz zadarnione lub zadrzewione. Na glebach lepszych można uprawiać rośliny przemysłowe. Dopuszcza się produkcję materiału siewnego zbóż i traw oraz ziemniaków dla przemysłu spirytusowego (jako dodatek do paliwa) i rzepaku na olej techniczny. Zalecane zabiegi rekultywacyjne, głównie wapnowanie i wprowadzanie substancji organicznej.
Stopień V - gleby bardzo silnie zanieczyszczone. Należy je wyłączyć z produkcji rolniczej i poddać zabiegom rekultywacyjnym. Można uprawiać (na glebach przydatnych) len, konopie, rzepak na olej techniczny, wiklinę.
Ocena zawartości metali ciężkich w glebach wg wytycznych IUNG uwzględnia rodzaj gleby l jej zakwaszenie (pH). W zależności od stwierdzonej zawartości l powyższych kryteriów kwalifikuje się stwierdzoną w glebie zawartość pierwiastka do stopnia zanieczyszczenia.
Graniczne zawartości metali ciężkich w powierzchniowej warstwie (0-20 cm) gleb, odpowiadające różnym stopniom jej zanieczyszczenia, podano przy omawianiu poszczególnych pierwiastków.
Ocenę wg wytycznych IUNG w Puławach w ujęciu ilościowym i procentowym przedstawiono w odniesieniu do danych dotyczących województwa wrocławskiego. W poszczególnych gminach liczba badanych próbek gleby na zawartość metali ciężkich nie Jest. na obecnym etapie badań, proporcjonalna do areału użytków rolnych. Dlatego też przedstawiono wyłącznie informację ilościową, wykazując próbki, w których zawartość badanego pierwiastka przekraczała zawartość podawaną jako graniczna na tle ogólnej liczby próbek badanych w tym rejonie.
Zastosowanie w niniejszym opracowaniu podwójnej wyceny, tj. według norm zawartych w Monitorze Polskim i wytycznych Instytutu Uprawy. Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, ma na celu pełniejsze zobrazowanie uzyskanych wyników badań gleb. Dla rejonów, w których odnotowano przekroczenie wartości uznawanych przez IUNG jako graniczne Jest to jednocześnie wstępna wskazówka mogąca zachęcić do prowadzenia badań w szerszym zakresie.
Zawartość badanych w glebach województwa wrocławskiego metali ciężkich, tj. kadmu, miedzi, niklu, ołowiu i cynku i stwierdzone zanieczyszczenia, przedstawiono oddzielnie dla każdego badanego pierwiastka szeregując wyniki w układzie gmin.

. : Zawartość kadmu : .

Kadm (Cd) jest pierwiastkiem występującym w glebach w nieznacznych Ilościach, a Jego ilość zależy od rodzaju skały macierzystej oraz od różnego rodzaju czynników zewnętrznych, głównie takich jak: emisje pyłów metalonośnych z zakładów przemysłowych, rozpylanie przez wiatr hałd odpadowych, niewłaściwe stosowanie nawożenia ściekami lub osadami. Mimo dużego rozproszenia w glebach, kadm wykazuje dużą ruchliwość w środowisku, co decyduje o stosunkowo łatwym pobieraniu go przez rośliny i wchodzeniu do łańcucha pokarmowego. Nawet niewielkie ilości kadmu mogą być toksyczne dla ludzi i zwierząt. Szkodliwość kadmu w organizmach ludzkich może się objawiać występowaniem chorób kości oraz niektórych organów wewnętrznych.
Norma podana w Monitorze Polskim z 1986 r. określa zawartość dopuszczalną kadmu, niezależnie od zwięzłości gleby, w ilości do 3 mg/kg suchej masy.
Naturalne zawartości kadmu w glebach Polski są zróżnicowane w zależności od pochodzenia geologicznego skał macierzystych, intensywności procesów wietrzenia, wieku gleb itp. W powierzchniowej warstwie gleb Polski naturalne zawartości kadmu wynoszą od 0,1 do 0,6 mg/kg przy średniej 0,3 mg/kg.
Zawartość kadmu w użytkowanych rolniczo glebach województwa wrocławskiego wykazuje większe zróżnicowanie zakresu stężeń, który wynosi od 0.03 do 1,45 mg/kg, jednak zawartość średnia liczona w odniesieniu do gleb całego województwa jest nieco niższa od podanej jako naturalna dla gleb Polski i wynosi 0,25 mg/kg. Zawartość średnia w glebach poszczególnych gmin mieści się w zakresie od 0,15 mg/kg w gminie Prusice do 0,36 w gminie Łagiewniki.
W glebach województwa wrocławskiego, według oceny przeprowadzonej na podstawie danych z Monitora Polskiego, nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych zawartości kadmu.
W TABELI.8 podano zakresy stężeń oraz ocenę zanieczyszczenia kadmem, w odniesieniu do gleb badanych w poszczególnych gminach województwa wrocławskiego.
Wytyczne IUNG [7] uzależniają ocenę zawartości kadmu od zwięzłości gleby i jej zakwaszenia (pH). Graniczne zawartości kadmu (forma całkowita) określone wg IUNG podano w TABELI.9.
W odniesieniu do norm podanych w .wytycznych IUNG przekroczenie zawartości granicznych kadmu stwierdzono w 84 próbkach (na 1439 badanych), co stanowi 5.84%. Przekroczenie to stwierdzono w glebach pobranych na terenie 15 gmin. Zestawienie tych gmin podano w TABELI.10.
Stwierdzone zanieczyszczenie kadmem w przeważającej ilości kwalifikuje się do I stopnia zanieczyszczenia, oznaczającego zawartość podwyższoną (97,6% próbek zanieczyszczonych). Jedynie 2 próbki (po jednej z gminy Milicz i z gminy Oborniki Śląskie) zakwalifikowano do II stopnia oznaczającego słabe zanieczyszczenie. Nie stwierdzono wyższych stopni zanieczyszczenia kadmem.

. : Zawartość miedzi : .

Miedź (Cu) w środowisku glebowym występuje w różnych formach tworząc z reguły połączenia mało ruchliwe. Podlega silnej sorpcji przez substancję organiczną i minerały ilaste. Zawartość miedzi w glebach ściśle zależy od ich rodzaju i wykazuje dodatnią korelację ze składem granulometrycznym. Podstawowym źródłem zanieczyszczenia gleb miedzią jest hutnictwo miedzi, a także nieumiejętne stosowanie mikronawozów i odpadów organicznych.
Miedź jest składnikiem niezbędnym w przebiegu procesów metabolicznych, a spełniane funkcje regulacyjne są bardzo zróżnicowane. Znany jest udział miedzi w regulacji procesów generatywnych roślin, procesu fotosyntezy, oddychania oraz w przemianach związków azotowych. Dostępność miedzi dla roślin w dużym stopniu uzależniona jest od pH, wraz z jego obniżeniem wzrasta jej dostępność. Istotną rolę w przyswajalności miedzi przez rośliny, obok intensywnej sorpcji przez koloidy glebowe, odgrywa również współdziałanie z innymi pierwiastkami, a zwłaszcza antagonistyczne działanie żelaza, cynku i fosforu. Przy wysokim odczynie gleb l intensywnym nawożeniu fosforowym może nastąpić unieruchomienie miedzi.
Niedobory miedzi są częstsze niż występowanie następstw spowodowanych jej nadmiarem. Niedobó. miedzi może stanowić etiologiczne tło różnych schorzeń, takich jak zaburzenia układu krążenia, anemia, upośledzenia wzrostu, zakłócenia funkcji układu rozrodczego.
Toksyczność miedzi dla człowieka i zwierząt może przejawić się w zmianach niektórych organów wewnętrznych, tkanki mózgowej, naczyń wieńcowych. Wystąpienie objawów toksycznego działania miedzi jest stosunkowo rzadkie przede wszystkim z uwagi na znaczną tolerancję organizmów.
Dopuszczalna zawartość miedzi podana w Monitorze Polskim z 1986 r. wynosi dla gleb lekkich 50 mg/kg i dla gleb ciężkich 100 mg/kg suchej masy.
Naturalna zawartość miedzi w glebach Polski jest znacznie zróżnicowana. Średnia naturalna zawartość podawana dla gleb Polski wynosi 6,3 mg/kg przy zakresie stężeń 2,0 do 20,0 mg/kg.
Zawartość miedzi w glebach województwa wrocławskiego jest znacznie wyższa. Średnia zawartość miedzi wynosi 14.77 mg/kg, przy zróżnicowaniu od 7.92 w Gminie Twardogóra do 22,22 mg/kg w glebach użytkowanych rolniczo na terenie miasta Wrocław.
Zakres stężeń wynosi od 1,80 do 195,30 mg/kg.
W TABELI.11 przedstawiono zakresy, średnią zawartość oraz stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych zawartości w poszczególnych gminach województwa wrocławskiego.
Według oceny przeprowadzonej na podstawie norm podanych w Monitorze Polskim, na 1411 badanych próbek w 3 próbkach stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych zawartości, tj. po jednej próbce na terenie gmin: Bierutów, Wińsko i Żmigród, co stanowi 0,21% materiału badanego.
"Wytyczne IUNC" określające graniczne zawartości miedzi całkowitej w zależności od zwięzłości gleby i pH przedstawiono w TABELI.12.
Według oceny podanej w "wytycznych IUNG" przekroczenie zawartości granicznych miedzi stwierdzono w 120 próbkach rozmieszczonych na terenie 21 gmin. Ogółem próbki, w których stwierdzono przekroczenie zawartości granicznych miedzi stanowią 8,5% badanego materiału. W TABELI.13 przedstawiono przekroczenia zawartości granicznych miedzi z zaszeregowaniem do poszczególnych stopni zanieczyszczenia.
Stwierdzone w próbkach, wyższe od granicznych, zawartości miedzi w większości zakwalifikowane zostały do I stopnia zanieczyszczenia, oznaczającego zawartość podwyższoną - 92,5% wszystkich próbek zanieczyszczonych. 7 próbek (tj. 5,8%) zakwalifikowano do II stopnia, oznaczającego gleby słabo zanieczyszczone i do stopni III i IV (gleby średnio l silnie zanieczyszczone) po l próbce na terenie gminy Żmigród i miasta Wrocław. W żadnej badanej próbce nie stwierdzono V stopnia zanieczyszczenia.

. : Zawartość niklu : .

Nikiel (Ni) jest związany geochemicznie z żelazem i kobaltem, a gleby o dużej zawartości tych pierwiastków charakteryzują się na ogół również dużą zawartością niklu. Ruchliwość niklu w glebach uzależniona jest od składu granulometrycznego i budowy mineralogicznej gleby. Nikiel jest silnie wiązany przez koloidy mineralne i wodorotlenki żelaza i w związku z tym jego przemieszczanie jest ograniczone. Źródłem zanieczyszczenia gleb niklem są głównie emisje przemysłowe, stosowanie osadów ściekowych, nieumiejętne nawożenie nawozami fosforowymi. Znaczenie niklu w procesach fizjologicznych, jak i specyfika jego działania nie są do końca poznane l ustalone. Znany jest natomiast jego udział w procesach wiązania azotu przez bakterie glebowe. Jeśli znajduje się w roztworze glebowym w formach rozpuszczalnych, jest łatwo pobierany przez rośliny, co stanowić może niebezpieczeństwo dla ludzi i zwierząt.
Dopuszczalne zawartości niklu podane w Monitorze Polskim z 1986 r. wynoszą dla gleb lekkich 30 mg/kg i dla gleb ciężkich 100 mg/kg suchej masy.
Naturalne zawartości niklu w glebach Polski są bardzo zróżnicowane. Podawana w literaturze średnia zawartość niklu w powierzchniowej warstwie gleb Polski wynosi 7,4 mg/kg przy zakresie od 2,0 do 30,0 mg/kg.
W glebach województwa wrocławskiego zawartości niklu są wyższe. Średnia dla gleb całego województwa wynosi 9,53 mg/kg przy zakresie 0,20 do 59,10 mg/kg.
Według oceny przeprowadzonej na podstawie norm podanych w Monitorze Polskim, na ogólną liczbę 1319 przebadanych próbek glebowych przekroczenie zawartości dopuszczalnych niklu stwierdzono w 4 próbkach, co stanowi 0,30%. 3 próbki wykazujące przekroczenia pochodzą z terenu gminy Święta Katarzyna, co stanowi 14,29% badanych próbek w tym rejonie i l z terenu gminy Środa Śląska (1,14% próbek badanych). Patrz TABELA.14 .
"Wytyczne IUNG" określające graniczne zawartości niklu (forma całkowita) w zależności od zwięzłości gleby i pH przedstawiono w TABELI.15.
Według oceny podanej w "wytycznych IUNG" przekroczenie zawartości granicznych niklu stwierdzono w 73 próbkach rozmieszczonych na terenie 17 gmin. Ogółem przekroczenia zawartości granicznych odnoszą się do 5.53% badanego materiału. Wyniki badań dotyczące zanieczyszczenia niklem w glebach województwa przedstawiono w TABELI.16.
Stwierdzone badaniami zanieczyszczenia gleb niklem, poza l próbką, zakwalifikowane zostały do I stopnia zanieczyszczeń, oznaczającego zawartość podwyższoną - Jest to 99% próbek wykazujących przekroczenia zawartości granicznych. Jedynie w l wypadku, tj. w próbce pobranej na terenie gminy Środa Śląska, zanieczyszczenie niklem zakwalifikowano do II stopnia, określającego gleby Jako słabo zanieczyszczone. Nie stwierdzono w żadnej z badanych próbek wyższych stopni zanieczyszczenia, tj. III do V.

. : Zawartość ołowiu : .

Ołów (Pb) jest metalem ciężkim, którego występowanie w glebach ma bezpośredni związek z budową mineralogiczną gleb, przy czym w glebach użytkowanych rolniczo zawartość ołowiu jest silnie powiązana również ze składem granulometrycznym i substancją organiczną gleby. W środowisku glebowym ołów migruje znacznie mniej intensywnie niż kadm i cynk. Mimo to stosunkowo łatwo pobierany Jest przez rośliny, co może powodować bezpośrednie zagrożenie w łańcuchu pokarmowym. Procesowi nadmiernego pobierania ołowiu sprzyja kwaśny odczyn gleb, słabe zdolności sorpcyjne oraz niska zawartość próchnicy w glebach.
Ołów jest metalem szczególnie niebezpiecznym dla człowieka. Szkodliwe oddziaływanie ołowiu na organizm ludzki przejawia się w uszkadzaniu tkanki nerwowej, zaburzeniach pracy organów wewnętrznych, zakłóceniu funkcji szpiku kostnego. Głównym źródłem zanieczyszczenia gleb ołowiem jest przemysł ciężki i motoryzacja dostarczająca do atmosfery związki ołowiu.
Dopuszczalna zawartość ołowiu podana w Monitorze Polskim z 1986 r. wynosi dla gleb lekkich 50 mg/kg i dla gleb ciężkich 100 mg/kg suchej masy.
Określenie naturalnych zawartości ołowiu w glebach Polski jest utrudnione ze względu na znaczne zróżnicowania zawartości w powierzchniowych warstwach gleb, wynikające ze znacznych udziałów tego pierwiastka w pytach metalonośnych, transportowanych niejednokrotnie na znaczne odległości. W powierzchniowej warstwie gleb Polski jako średnia podawana jest zawartość 15,0 mg/kg, przy zakresie 8,0 do 25.0 mg/kg.
W badanych glebach województwa zawartość ołowiu Jest wyższa i średnio dla wszystkich badanych gleb wynosi 17,69 mg/kg, przy zakresie od 1,70 do 251.70 mg/kg gleby.
Według norm podanych w Monitorze Polskim, na 1439 badanych próbek glebowych w 8 stwierdzono większe od dopuszczalnych zawartości ołowiu. Stanowi to 0,56% badanego materiału. Przekroczenie dopuszczalnych zawartości odnotowano na terenie 6 gmin, tj. w 3 próbkach pobranych na terenie gminy Wińsko (2.27% próbek badanych na tym terenie) oraz po l próbce na terenie gmin: Kostomłoty, Łagiewniki, Miękinia, Oława i Żmigród.
W TABELI.17 przedstawiono zakresy, średnią zawartość oraz stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych zawartości ołowiu w poszczególnych gminach województwa wrocławskiego.
Graniczne zawartości ołowiu (forma całkowita) w zależności od zwięzłości gleby i jej zakwaszenia podane w "wytycznych IUNG" przedstawiono w TABELI.18.
Według "wytycznych IUNG" uzyskane wyniki w przypadkach przekroczenia zawartości granicznych można zaszeregować do Jednego ze stopni zanieczyszczenia, co przedstawiono w TABELI.19.
Zgodnie z oceną podaną w "wytycznych IUNC" przekroczenie zawartości granicznych ołowiu stwierdzono w 27 próbkach gleby (co stanowi 1,88% próbek badanych w obrębie województwa), pobranych w rejonach 13 gmin. Wyższe zawartości ołowiu w znacznym procencie dotyczą I stopnia, oznaczającego zawartość podwyższoną. Na 27 próbek wykazujących zanieczyszczenie, do tego stopnia kwalifikują się 23 próbki, co stanowi 85%. Do stopnia II (gleby słabo zanieczyszczone) zaliczono 3 próbki, co stanowi 11% wszystkich zanieczyszczonych próbek. Do stopnia III, oznaczającego gleby średnio zanieczyszczone, zaliczono l próbkę pobraną na terenie gminy Oława. Nie stwierdzono IV i V stopnia zanieczyszczenia.

. : Zawartość cynku : .

Cynk (Zn) jest metalem ciężkim występującym w glebach w postaci różnych związków, przy czym zawartość cynku zmienia się w zależności od gatunku gleb, wykazując również zależność od składu granulometrycznego. Z uwagi na dużą rozpuszczalność związków, w których występuje przyswajalność cynku l związane z tym przechodzenie przez rośliny do łańcucha pokarmowego jest znaczna. Przemieszczaniu i pobieraniu cynku sprzyja, podobnie jak i innym metalom, niski odczyn gleby, Jak również zawartość i właściwości substancji organicznej w glebie.
Głównym źródłem zanieczyszczenia gleb cynkiem jest przemysł i będące jego konsekwencją opady pyłów metalonośnych. Zanieczyszczenie gleb cynkiem może być również spowodowane niewłaściwym stosowaniem w rolnictwie osadów ściekowych oraz poprzez wody z rzek zanieczyszczonych ściekami komunalnymi l przemysłowymi.
Cynk jest pierwiastkiem niezbędnym w procesach regulujących metabolizm organizmów żywych. Stąd też zarówno jego nadmiar, jak i niedobór może być przyczyną powstawania różnego rodzaju zakłóceń. Toksyczność cynku jest znacznie mniejsza niż kadmu czy ołowiu, jednak nadmierna jego zawartość może powodować zaburzenia w obrębie układu krwionośnego i przewodu pokarmowego. Niedobory cynku mogą być przyczyną schorzeń skóry, zaburzeń układu rozrodczego, stanów alergicznych oraz zmian miażdżycowych.
Dopuszczalna zawartość cynku całkowitego w glebach wg normy podanej przez Monitor Polski wynosi dla gleb lekkich 200 mg/kg i dla gleb ciężkich 300 mg/kg suchej masy.
Zawartość naturalna cynku w glebach jest trudna do ustalenia, głównie ze względu na stosunkowo dużą powszechność występowania rud metalonośnych, ale także ze względu na zasięgi opadów pyłów zawierających metale. Jako zawartość średnia, naturalna dla gleb Polski podawana jest wielkość 32,3 mg/kg , w innych opracowaniach - 40 mg/kg .
W glebach badanych na terenie województwa wrocławskiego zawartość cynku Jest wyższa. Średnia dla całego województwa wynosi 46,13 mg/kg, a zakres stężeń występujący w glebach województwa kształtuje się od 7,1 do 460.0 mg/kg.
W TABELI.20 podano zakresy, średnią zawartość cynku oraz przekroczenia dopuszczalnych zawartości w glebach poszczególnych gmin.
Ocena zawartości cynku przeprowadzona na podstawie norm podanych w Monitorze Polskim wykazuje, że tylko w jednej próbce (na 1413 badanych) stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych zawartości - stanowi to 0,07% badanych próbek.
Graniczne zawartości cynku (forma całkowita) podane w "wytycznych IUNG" przedstawiono w TABELI.21.
Według oceny podanej w "wytycznych IUNG" przekroczenie zawartości granicznych cynku stwierdzono w 123 próbkach gleby (na 1413 badanych), tj. w 8,7% badanego materiału. Zanieczyszczenia cynkiem występują w glebach 31 gmin. Nie stwierdzono ich w żadnej próbce gleby pobranej na terenie 7 gmin: Dobroszyce, Jordanów. Kostomtoty, Krośnice, Malczyce, Sobótka i Wisznia Mała.
Wyższe od granicznych zawartości cynku mieszczą się głównie w I stopniu zanieczyszczenia, oznaczającym zawartość podwyższoną. Na 123 próbki wykazujące zanieczyszczenie, w stopniu I oznaczono 115 próbek, co stanowi 93.5% wszystkich próbek zanieczyszczonych. Do stopnia II, tj. gleb słabo zanieczyszczonych, zaliczono 8 próbek - 6,5% wszystkich zanieczyszczonych próbek. Nie stwierdzono III, IV i V stopnia zanieczyszczenia.
W TABELI.22 podano zestawienie próbek, w których stwierdzono zawartości wyższe od granicznych.

- podyskutuj na ten i inne tematy na Forum.katywroclawskie.com -

KOMENTARZE(1)
Poniżej widzisz wszystkie opinie na ten temat.

bardzo ładne opracowanie, ciekawe pod względem teorii



2007-04-15 \| 21:52:06 \|	Krzysiek

Portal www.katywroclawskie.com informuje, że publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu www.katywroclawskie.com. Portal www.katywroclawskie.com nie ponosi odpowiedzialności za ich treść. Przesłanie komentarza oznacza akceptację regulaminu

odsłon: 36460 | komentarzy: 1
dodał: Piotr Klag | 2004-03-01 | 21:48:55
Modyfikował(a): Piotr Klag dnia: 2005-03-04  godz. 20:29:24
Modyfikował(a): Piotr Klag dnia: 2004-08-16  godz. 23:58:00
Modyfikował(a): Piotr Klag dnia: 2004-03-01  godz. 21:54:47

Jeżeli Twoim zdaniem ta strona zawiera błędy to kliknij tutaj i powiadom o tym fakcie administratora. Z góry dziękujemy!

-reklama-