|
|
 |
|
strona główna aktualności gospodarka serwis przewodnik sport Kultura
oświata
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Forum
CHATroom
startuj z www.katywroclawskie.com dodaj nas do ulubionych
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
wtorek , 10 grudnia 2019 imieniny: Julii, Daniela
|
|
|

- r e k l a m a -
|
|
|
|
|
STRONA GŁÓWNA
PRZEWODNIK GLEBY - Ocena stanu zanieczyszczenia metalami... |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
GLEBY - Ocena stanu zanieczyszczenia metalami...
2004-03-01 | 21:48:55
- R E K L A M A -
Źródło: "Ocena stanu zanieczyszczenia metalami ciężkimi gleb w województwie wrocławskim"
| Bonitacja gleb
| Przydatność
rolnicza gleb | Materiał
badawczy i metodyka badań | Odczyn i zasobność
gleb w przyswajalne składniki pokarmowe | Zawartość
przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu | Zawartość
przyswajalnych mikroelementów | Zawartość metali
ciężkich | Zawartość
kadmu | Zawartość
miedzi | Zawartość
niklu | Zawartość
ołowiu | Zawartość
cynku |
Charakterystyka gleb dawnego województwa
wrocławskiego.
W
ogólnej powierzchni użytków rolnych byłego województwa wrocławskiego
dominują gleby płowe i brunatne. Pozostałe typy gleb to czarne ziemie
wrocławskie, mady i gleby hydrogeniczne.
Charakterystyczną cechą pokrywy glebowej
województwa wrocławskiego Jest występowanie czarnych ziem wrocławskich,
które zasługują na szczególną uwagę ze względu na swoją żyzność. Czarne
ziemie wrocławskie występują przede wszystkim po lewej stronie Odry, na
południe od Wrocławia na nizinnym wododziale rzek Ślęzy i Oławy. Enklawy
tych gleb występują także w innych miejscowościach województwa
wrocławskiego, m.in. w okolicach Żmigrodu.
Na terenie województwa głównym
substratem osadów aluwialnych w dolinach rzecznych są mady. Ich skład
granulometryczny i budowa profilu są uzależnione od charakteru rzeki,
której towarzyszą. Mady lekkie piaszczyste występują przeważnie w dolinach
rzek: Baryczy i jej dopływów, Orli i Potoku Polskiego oraz w dolinie
Jezierzycy. Lokalnie występują one też w dolinie rzeki Widawy i Odry. Mady
średnie i ciężkie występują przede wszystkim w dolinie rzeki Odry i Jej
lewobrzeżnych dopływów: Bystrzycy, Ślęzy i Oławy. Mady średnie spotykamy
częściowo w dolinach rzek: Średzkiej Wody i Widawy.
Kompleks gleb hydrogenicznych,
obejmujących gleby glejowe, murszowe i mułowo-błotne jest
charakterystyczny dla podmokłych terenów w gminach: Żmigród, Milicz,
Miękinia, Malczyce i w gminie Wołów. Niewielkie powierzchnie gleb
hydrogenicznych spotykamy także w dolinie rzeki Widawy.
Większość gleb użytków rolnych stanowią
gleby średnie, ciężkie lub bardzo ciężkie, całkowite lub na utworach
piaszczysto-żwirowych. Poszczególne
gatunki gleb na terenie województwa wrocławskiego układają się w formie
pasów w układzie równoleżnikowym. Gleby wytworzone ze żwirów i piasków
występują szerokim pasem na północy województwa, gleb żwirowych natomiast
jest stosunkowo mało. Najwięcej ich występuje w gminach: Bierutów, Brzeg
Dolny. Cieszków, Czernica, Długołęka, Dobroszyce. Laskowice, Miękinia,
Milicz, Oborniki ŚL, Prusice, Wińsko i Żmigród oraz w północnych rejonach
takich gmin jak: Środa ŚL, Wisznia Mała i Trzebnica. Na pozostałym terenie
gleby te występują w postaci małych konturów wśród innych gatunków gleb.
Gleby wytworzone z piasków naglinowych
gleb lekkich i średnich występują najliczniej w północnej i środkowej
części województwa wrocławskiego. Większe powierzchnie tych gleb występują
w gminach: Laskowice, Oława, Prusice. Wińsko, Wołów, Trzebnica, Żmigród i
w pomocnym rejonie gmin: Miękinia, Oleśnica, Środa Śląska.
Gleby wytworzone z ciężkich glin i iłów
występują na małych obszarach, głównie w obniżeniach terenowych. Większe
kompleksy tych gleb można spotkać w gminach: Sobótka, Strzelin i Św.
Katarzyna oraz w dolinie Odry. Utwory
pyłowe pochodzenia wodnego i utwory lessowate powszechne są w południowej
części województwa wrocławskiego w takich gminach, jak: Kąty Wr.,
Kondratowice, Kostomłoty, Łagiewniki, Oława, Sobótka i Wiązów, a w jego
północnej części występują w postaci wydłużonego pasa ciągnącego się od
Obornik Śl. do Oleśnicy. Lessy spotyka się w okolicach Trzebnicy.
Bonitacja
gleb
Wartość bonitacyjna gleb województwa
ustalona w czasie gleboznawczej klasyfikacji wskazuje, że grunty orne
należy zaliczyć do gleb o średniej wartości użytkowo-rolniczej. Największą
powierzchnię na terenie województwa zajmuje klasa IIIa - 20,6%. a
najmniejszą klasa I - 1,3% oraz klasy VI i VIz - 5,1%.
Gleby najlepsze (klasa I, II, IIIa) są
skoncentrowane przede wszystkim w południowej części województwa na
terenie następujących gmin: Borów, Kąty Wrocławskie, Kobierzyce,
Łagiewniki, Strzelin, Św. Katarzyna i Żórawina.
Gleby najsłabsze (klasa V i VI)
występują głównie w gminach, które usytuowane są w północnej części
województwa: Cieszków, Krośnice, Milicz. Oborniki Śl., Prusice,
Twardogóra, Wołów i Żmigród. Pozostałe klasy bonitacyjne są dość
równomiernie rozłożone na obszarze całego województwa, z pewnym nasileniem
występowania tych klas w gminach położonych centralnie.
Użytki zielone w województwie
charakteryzują się średnią Jakością. Najwięcej użytków znajduje się w IV
klasie bonitacyjnej - 40,4%, a w klasie III - 26,4%.
TABELA.2. Bonitacja
gleb ornych i gleb łąkowych
Przydatność rolnicza
gleb
Na
terenie województwa wrocławskiego występuje 8 różnych kompleksów
przydatności rolniczej (kpr) o odmiennych warunkach produkcji polowej. Do
poszczególnych kompleksów przydatności rolniczej zalicza się różne gleby o
podobnych właściwościach rolniczych, dlatego mogą one być w podobny sposób
użytkowane. Z kompleksem przydatności rolniczej związany Jest odpowiedni
zestaw roślin uprawnych. Kompleksy te stanowią 3 zasadnicze grupy
siedliskowe:
- siedliska odpowiednie do produkcji pszenicy l roślin towarzyszących
(kpr l - pszenny bardzo dobry, 2 - pszenny dobry i 3 - pszenny wadliwy),
- siedliska odpowiednie do produkcji żyta i roślin towarzyszących (kpr
4 - żytni bardzo dobry, 5 - żytni dobry, 6 - żytni słaby l 7 - żytni
najsłabszy),
- siedliska odpowiednie do produkcji zbóż l roślin pastewnych (kpr 8 -
zbożowo-pastewny mocny i 9 - zbożowo-pastewny słaby).
Do pierwszej grupy siedlisk
zaliczono głównie gleby, które w powierzchniowych poziomach wykazują
zwięzły skład granulometryczny. Są to przede wszystkim różnego rodzaju
gliny, utwory pyłowe oraz iły. Gleby zaliczane do tych kompleksów
występują głównie w części południowej województwa, ale także na obszarze
Równiny Oleśnickiej i Wzgórz Trzebnickich.
Do kompleksów przydatności rolniczej
gleb reprezentujących siedliska odpowiednie do produkcji żyta zaliczono
gleby o średnim, lekkim i bardzo lekkim składzie granulometrycznym.
Charakteryzują się one, w porównaniu z glebami kompleksów pszennych,
gorszymi właściwościami fizycznymi, a zwłaszcza powietrzno-wodnymi i
chemicznymi. Występują przede wszystkim w północnej części województwa.
Siedliska zbożowo-pastewne grupują gleby
okresowo nadmiernie uwilgotnione. Pod względem przydatności rolniczej
gleby te leżą między gruntami ornymi a użytkami zielonymi. Większe
powierzchnie tych gleb występują w pradolinach rzek Baryczy i Odry.
Zwięzły skład granulometryczny gleb,
duża zawartość próchnicy, wysoka zasobność w składniki pokarmowe oraz
korzystne warunki wodne zadecydowały, że większość gleb ornych (58%)
położonych w obrębie miasta Wrocław reprezentuje .siedliska najbardziej
odpowiednie do uprawy pszenicy i roślin o wysokich wymaganiach glebowych.
Gleby kompleksów żytnich (mniej wartościowe) zajmują 41% powierzchni gleb
ornych, a zbożowo-pastewnych - tylko 1%.
Na terenie miasta Wrocław gleby o dobrej
jakości występują na południu i południowym wschodzie miasta, natomiast
gleby słabsze znajdują się na północy i zachodnie, oczywiście z
wyłączeniem dolin rzecznych Odry i Widawy, gdzie występują zwięzłe i
zasobne w próchnicę mady. Użytki rolne rozlokowane są-na obrzeżach miasta,
Jednak w jego strefie zurbanizowanej występują gleby wykorzystywane do
produkcji żywności. Są to tzw. pracownicze ogródki działkowe lub ogrody
przydomowe.
Badania prowadzone na obszarze użytków rolnych byłego województwa
wrocławskiego (badania Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej we
Wrocławiu)
Materiał
badawczy i metodyka badań
Materiał badawczy
Próbki gleby pobierano z wierzchniej
warstwy (0-20 cm) zgodnie z Polską Normą BN-78/9180.02. Próbka średnia
składa się z około 20 próbek pojedynczych (pierwotnych) wymieszanych
razem. Próbki pierwotne pobierane są w miejscach równomiernie
rozmieszczonych na powierzchni, którą objęto badaniem.
W badaniach odczynu i zasobności gleb w
składniki przyswajalne, powierzchnia przypadająca na próbkę średnią nie
powinna przekraczać 2 ha w gospodarstw/ach drobnotowarowych i 4 ha w
gospodarstwach wielkotowarowych. Warunkiem jest jednak, by pole (działka),
z którego pobiera się próbkę średnią było wyrównane zarówno pod względem
warunków przyrodniczych i glebowych, jak też pod względem warunków
agrotechnicznych. Badana próbka gleby reprezentuje więc określony zasięg,
tj. pole, działkę, ogród. Badania
odczynu i zawartości przyswajalnych składników w glebach województwa
wrocławskiego prowadzone są przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą we
Wrocławiu od 1945 roku. Badaniami objęto całość użytków rolnych w
województwie. W odniesieniu do pH oraz zawartości przyswajalnego fosforu,
potasu l magnezu, przez wiele lat badania prowadzono w cyklach
pięcioletnich, obejmując nimi całość użytków i dokonując w tych okresach
podsumowań zbiorczych, określających potrzeby wapnowania i nawożenia w
odniesieniu do każdej wsi, gminy i całego województwa. Obecnie badania te
kontynuowane są w ramach zleceń-zapotrzebowań zgłaszanych przez
użytkownika gleb lub zbiorczo w odniesieniu do rejonów czy wsi przez
Urzędy Gmin. Podsumowania zbiorcze dokonywane są w wypadkach przebadania
takiego procentu powierzchni ocenianej, by można było uzyskane wyniki
interpolować w odniesieniu do całości.
Zawartość przyswajalnych mikroelementów
(boru, miedzi, manganu, molibdenu, cynku oraz żelaza), po wykonanych
badaniach rozpoznawczych na terenie całego województwa. badana jest
najczęściej w zgłaszanych wypadkach zaobserwowanych nieprawidłowości
wzrostu i rozwoju roślin, w celu sprawdzenia poziomu zawartości tych
pierwiastków w glebie i podjęcia ewentualnych działań korygujących.
W glebach województwa wrocławskiego
badania zawartości metali ciężkich w szerzej zaplanowanym zakresie
rozpoczęto w 1991 roku, początkowo na terenie 9 losowo wybranych gmin.
Badania te dotyczyły nie tylko obszarów rolnych znajdujących się w
bezpośrednim zasięgu zakładów przemysłowych, lecz również miały na celu
sprawdzenie poziomu stężenia metali ciężkich na terenie wszystkich gleb
użytkowanych rolniczo w województwie wrocławskim. W wytypowanych gminach
wykonano badania rozpoznawcze próbek gleby pobieranych przy zachowaniu
określonej reprezentacji badanego obszaru. Od 1992 roku badania zawartości
metali ciężkich w glebach wykonywane są na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa
i Gospodarki Żywnościowej, wg metodyki określonej przez Instytut Uprawy,
Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Po wykonaniu całego cyklu badań
(planowanego na co najmniej 5 lat) w równym stopniu reprezentowany będzie
cały teren województwa. Próbki gleby pobierane w celu określenia
zawartości metali ciężkich są próbkami średnimi, w odniesieniu do pola czy
dziatki wybranej losowo z określonego umowną siatką zasięgu. Wszystkie
próbki glebowe do zbadania zawartości metali ciężkich pobrane byty przez
pracowników Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej we Wrocławiu, analizy
chemiczne wykonano w jej laboratorium, wg metodyki obowiązującej Stacje
Chemiczno-Rolnicze w Polsce.
Metodyka badań
Odczyn pH oznaczono w KC1
potencjometrycznie, zawartość przyswajalnych fonii fosforu l potasu wg
Egnera-Riehma. zawartość magnezu wg Schachtschabela.
Przyswajalne mikroelementy: bór (B)
oznaczone wyciągu HC kolorymetrycznie, miedź (Cu), mangan (Mn), molibden
(Mo), cynk (Zn) i żelazo (Fe) techniką AAS.
Całkowitą zawartość metali: kadmu (Cd),
miedzi (Cu), niklu (N1), ołowiu (Pb), cynku (Zn) i manganu (Mn) oznaczono
techniką AAS (Atomie Absorption Spectrophotometry), stosując wcześniej
proces mineralizacji mikrofalowej.
Odczyn i zasobność gleb w
przyswajalne składniki
pokarmowe
Ocenę
zakwaszenia gleb (odczyn), określenie potrzeb wapnowania oraz wycenę
zawartości (określenie klas zasobności) fosforu, potasu, magnezu, boru.
miedzi, manganu, molibdenu, cynku i żelaza wykonano na podstawie liczb
granicznych, obowiązujących w Stacjach Chemiczno-Rolniczych (IUNG Puławy,
Zalecenia nawozowe cz. I. Puławy 1985 r.).
Odczyn i potrzeby
wapnowania gleb
Odczyn gleb wyrażany
jest w jednostkach pH. Zgodnie z Polską Normą wyróżnia się pięć
przedziałów odczynu: :: patrz
tabela :: Mapka
: ODCZYN GLEB Mapka
: POTRZEBY WAPNOWANIA
Obok
czynników stałych, takich jak skala macierzysta, skład granulometryczny
gleby czy inne czynniki przyrodnicze, na zakwaszenie gleb znaczny wpływ ma
działalność człowieka i to zarówno w aspekcie działania "pozytywnego",
przez regulowanie odczynu na drodze wapnowania gleb, jak i "negatywnego",
przez wywoływanie przyczyn powodujących zwiększanie kwasowości.
Na terenie województwa wrocławskiego
zakwaszenie gleb użytkowanych rolniczo jest zróżnicowane i na ogól
charakterystyczne dla typu, rodzaju i sposobu ich użytkowania. Informacje
o stanie zakwaszenia gleb przedstawia się najczęściej w formie udziału
procentowego gleb w przedziałach odczynu.
Największy udział gleb bardzo kwaśnych
(pH do 4,5) występuje na terenie gmin, gdzie dominują gleby słabsze
zaliczane do kategorii agronomicznej gleb bardzo lekkich i lekkich. Na
glebach cięższych (w tej kategorii na terenie województwa występują gleby
urodzajniejsze) udział gleb bardzo kwaśnych jest znacznie mniejszy. Ogółem
na terenie województwa grupa dominującą są gleby bardzo kwaśne i kwaśne (o
pH do 5,5). zajmujące największy obszar użytków rolnych. W TABELI.3
przedstawiono stan zakwaszenia gleb w poszczególnych gminach, przyjmując
jako kryterium uszeregowania % gięli bardzo kwaśnych, tj. o pH do 4.5.
Odczyn stanowi pierwsze z podstawowych
kryteriów określających potrzeby wapnowania. Drugie kryterium to skład
granulometryczny gleby określany jako kategoria agronomiczna - grupa
gleby. Potrzeby wapnowania są bezpośrednią wskazówką ilościowego
stosowania nawozów wapniowych. W praktyce rolniczej wyróżnianych jest 5
przedziałów określających potrzeby wapnowania: konieczne, potrzebne,
wskazane, ograniczone i zbędne. W TABELI.4
przedstawiono potrzeby wapnowania gleb w poszczególnych gminach,
szeregując je wg procentu gleb określających konieczne potrzeby
wapnowania.
Zawartość przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu
Oznaczanie w glebach zawartości
przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu ma przede wszystkim
znaczenie dla potrzeb praktyki rolniczej. Na tej podstawie ustalane są
dawki nawozów, zapewniające zarówno wzrost i rozwój uprawianym roślinom,
jak i utrzymanie na stałym poziomie zasobności gleby. Wycena zasobności
gleb przedstawiana jest w 5 klasach, w zależności od stwierdzonej w glebie
ilości badanych składników. Są to następujące przedziały zawartości:
bardzo niska, niska, średnia, wysoka i bardzo wysoka. W odniesieniu do
każdej klasy zasobności oraz do wymogów uprawianej rośliny zalecane są
odpowiednie dawki nawozowe - TABELA.5.
.
- Fosfor- zawartość oznaczana jest w postaci pięciotlenku fosforu
(P2O5). Na terenie województwa
wrocławskiego w glebach użytkowanych rolniczo największy udział mają
gleby o średniej zawartości przyswajalnego fosforu.
- Potas - zawartość oznaczana w postaci tlenku potasu (K2O). Podobnie Jak przy ocenie zawartości fosforu,
największy udział stanowią gleby, o zawartości średniej.
- Magnez - zawartość magnezu w znacznym procencie gleb określono jako
bardzo niską (24,3%) lub niską (17,8%). Jest to informacja przede
wszystkim dla praktyki rolniczej. bowiem zawartość bardzo niska i niska
magnezu oznacza, że składnik ten winien być uzupełniany.
Ogółem gleby województwa
wrocławskiego można określić Jako średnio zasobne w przyswajalne składniki
pokarmowe. Gleby te wymagają odpowiedniego, zarówno pod względem
ilościowym jak i jakościowym, nawożenia traktowanego indywidualnie, w
odniesieniu do każdego badanego pola czy działki.
. : Zawartość przyswajalnych
mikroelementów : .
Zawartość mikroelementów, tj. boru,
miedzi, manganu, molibdenu, cynku i żelaza oceniana jest dla potrzeb
praktyki rolniczej w 3 stopniach - klasach zawartości. Jest to zawartość
niska, średnia i wysoka. TABELA.6
Badania zawartości mikroelementów w
glebach województwa wrocławskiego wskazują, że poza borem i molibdenem
zawartość pozostałych kształtuje się głównie na poziomie średnim, jednak
zwraca uwagę stosunkowo wysoki % gleb o niskiej zawartości boru. W
niektórych rejonach, w uprawie roślin wykazujących większą wrażliwość na
niedostatek boru (buraki, rośliny motylkowe, kukurydza, wiele roślin
warzywnych), mogą zatem wystąpić niedobory tego składnika wymagające
uzupełnienia przez nawożenie.
. : Zawartość metali ciężkich : .
Dotychczas brak normy państwowej
określającej najwyższą dopuszczalną zawartość metali ciężkich w glebach.
Przy ocenie stanu zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi stosuje się
najczęściej wskaźniki (umownie przyjmowane Jako norma) podane w Monitorze
Polskim (odniesienie szczegółowe poniżej). W Stacjach Chemiczno-Rolniczych
stosowana jest również ocena zawartości metali ciężkich w glebach oparta
na zaleceniach Instytutu Uprawy, Nawożenia I Gleboznawstwa w Puławach.
W ocenie wyników badań gleb, wykonanych
przez Stację Chemiczno-Rolniczą we Wrocławiu, a dotyczących zawartości
metali ciężkich w glebach województwa, przyjęto podwójną wycenę
zanieczyszczeń:
l. Wg norm podanych
w Zarządzeniu Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 7.0
7.1986 r. w sprawie rolniczego wykorzystania ścieków. Zał. nr 2 -
Dopuszczalna zawartość metali ciężkich w glebach określona w mg/kg suchej
masy. Monitor Polski Nr 23 z dnia 31 lipca 1986 r. póz. 170 (uwaga: w
dalszej części opracowania skrótowo określana jako .wycena wg Monitora
Polskiego"). Dopuszczalna zawartość metali ciężkich w glebach podana w
w/w. Zarządzeniu jest następująca: TABELA.7
2.
Wg wielkości podanych w opracowaniu Instytutu Uprawy, Nawożenia i
Gleboznawstwa w Puławach .Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb i roślin
metalami ciężkimi i siarką. Ramowe wytyczne dla rolnictwa. Wydanie IUNG
Puławy 1993 r. (w dalszej części opracowania skrótowo określana Jako
"wycena wg wytycznych IUNG"). W ocenie
tej graniczne zawartości metali ciężkich w powierzchniowej warstwie gleb
(0-20 cm) oceniane są przy uwzględnieniu zwięzłości gleb (grupa gleby) i
odczynu (pH). Ocena wyróżnia 5 stopni zanieczyszczenia gleb - od stopnia 0
(zero) oznaczającego zawartość naturalną do stopni określających
zanieczyszczenia - I, II III, IV, V.
Stopień 0 - gleby nie zanieczyszczone o
naturalnych zawartościach metali ciężkich.
Stopień I - gleby o podwyższonej
zawartości metali. Mogą być przeznaczane pod wszystkie uprawy polowe, z
ograniczeniem uprawy warzyw przeznaczonych dla dzieci.
Stopień II - gleby słabo
zanieczyszczone. Zachodzi już obawa chemicznego zanieczyszczenia roślin.
Należy wykluczyć niektóre uprawy ogrodnicze. Jak np. sałata, szpinak,
kalafior. Dozwolona jest uprawa roślin zbożowych, okopowych i pastewnych.
Stopień III - gleby średnio
zanieczyszczone. Wszystkie uprawy narażone na skażenie. Dopuszczalna jest
uprawa roślin, zbożowych, okopowych i pastewnych pod warunkiem kontroli
poziomu zawartości metali w konsumpcyjnych częściach roślin. Zalecane
uprawy roślin przemysłowych i traw nasiennych.
Stopień IV - gleby silnie
zanieczyszczone. Szczególnie gleby lekkie winny być wyłączone z produkcji
rolniczej oraz zadarnione lub zadrzewione. Na glebach lepszych można
uprawiać rośliny przemysłowe. Dopuszcza się produkcję materiału siewnego
zbóż i traw oraz ziemniaków dla przemysłu spirytusowego (jako dodatek do
paliwa) i rzepaku na olej techniczny. Zalecane zabiegi rekultywacyjne,
głównie wapnowanie i wprowadzanie substancji organicznej.
Stopień V - gleby bardzo silnie
zanieczyszczone. Należy je wyłączyć z produkcji rolniczej i poddać
zabiegom rekultywacyjnym. Można uprawiać (na glebach przydatnych) len,
konopie, rzepak na olej techniczny, wiklinę.
Ocena zawartości metali ciężkich w
glebach wg wytycznych IUNG uwzględnia rodzaj gleby l jej zakwaszenie (pH).
W zależności od stwierdzonej zawartości l powyższych kryteriów kwalifikuje
się stwierdzoną w glebie zawartość pierwiastka do stopnia
zanieczyszczenia. Graniczne zawartości
metali ciężkich w powierzchniowej warstwie (0-20 cm) gleb, odpowiadające
różnym stopniom jej zanieczyszczenia, podano przy omawianiu poszczególnych
pierwiastków. Ocenę wg wytycznych IUNG w
Puławach w ujęciu ilościowym i procentowym przedstawiono w odniesieniu do
danych dotyczących województwa wrocławskiego. W poszczególnych gminach
liczba badanych próbek gleby na zawartość metali ciężkich nie Jest. na
obecnym etapie badań, proporcjonalna do areału użytków rolnych. Dlatego
też przedstawiono wyłącznie informację ilościową, wykazując próbki, w
których zawartość badanego pierwiastka przekraczała zawartość podawaną
jako graniczna na tle ogólnej liczby próbek badanych w tym rejonie.
Zastosowanie w niniejszym opracowaniu
podwójnej wyceny, tj. według norm zawartych w Monitorze Polskim i
wytycznych Instytutu Uprawy. Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, ma na
celu pełniejsze zobrazowanie uzyskanych wyników badań gleb. Dla rejonów, w
których odnotowano przekroczenie wartości uznawanych przez IUNG jako
graniczne Jest to jednocześnie wstępna wskazówka mogąca zachęcić do
prowadzenia badań w szerszym zakresie.
Zawartość badanych w glebach województwa
wrocławskiego metali ciężkich, tj. kadmu, miedzi, niklu, ołowiu i cynku i
stwierdzone zanieczyszczenia, przedstawiono oddzielnie dla każdego
badanego pierwiastka szeregując wyniki w układzie gmin.
. : Zawartość
kadmu : .
Kadm
(Cd) jest pierwiastkiem występującym w glebach w nieznacznych Ilościach, a
Jego ilość zależy od rodzaju skały macierzystej oraz od różnego rodzaju
czynników zewnętrznych, głównie takich jak: emisje pyłów metalonośnych z
zakładów przemysłowych, rozpylanie przez wiatr hałd odpadowych,
niewłaściwe stosowanie nawożenia ściekami lub osadami. Mimo dużego
rozproszenia w glebach, kadm wykazuje dużą ruchliwość w środowisku, co
decyduje o stosunkowo łatwym pobieraniu go przez rośliny i wchodzeniu do
łańcucha pokarmowego. Nawet niewielkie ilości kadmu mogą być toksyczne dla
ludzi i zwierząt. Szkodliwość kadmu w organizmach ludzkich może się
objawiać występowaniem chorób kości oraz niektórych organów wewnętrznych.
Norma podana w Monitorze Polskim z 1986
r. określa zawartość dopuszczalną kadmu, niezależnie od zwięzłości gleby,
w ilości do 3 mg/kg suchej masy.
Naturalne zawartości kadmu w glebach
Polski są zróżnicowane w zależności od pochodzenia geologicznego skał
macierzystych, intensywności procesów wietrzenia, wieku gleb itp. W
powierzchniowej warstwie gleb Polski naturalne zawartości kadmu wynoszą od
0,1 do 0,6 mg/kg przy średniej 0,3 mg/kg.
Zawartość kadmu w użytkowanych rolniczo
glebach województwa wrocławskiego wykazuje większe zróżnicowanie zakresu
stężeń, który wynosi od 0.03 do 1,45 mg/kg, jednak zawartość średnia
liczona w odniesieniu do gleb całego województwa jest nieco niższa od
podanej jako naturalna dla gleb Polski i wynosi 0,25 mg/kg. Zawartość
średnia w glebach poszczególnych gmin mieści się w zakresie od 0,15 mg/kg
w gminie Prusice do 0,36 w gminie Łagiewniki.
W glebach województwa wrocławskiego,
według oceny przeprowadzonej na podstawie danych z Monitora Polskiego, nie
stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych zawartości kadmu.
W TABELI.8 podano
zakresy stężeń oraz ocenę zanieczyszczenia kadmem, w odniesieniu do gleb
badanych w poszczególnych gminach województwa wrocławskiego.
Wytyczne IUNG [7] uzależniają ocenę
zawartości kadmu od zwięzłości gleby i jej zakwaszenia (pH). Graniczne
zawartości kadmu (forma całkowita) określone wg IUNG podano w TABELI.9.
W odniesieniu do norm podanych w
.wytycznych IUNG przekroczenie zawartości granicznych kadmu stwierdzono w
84 próbkach (na 1439 badanych), co stanowi 5.84%. Przekroczenie to
stwierdzono w glebach pobranych na terenie 15 gmin. Zestawienie tych gmin
podano w TABELI.10.
Stwierdzone zanieczyszczenie kadmem w
przeważającej ilości kwalifikuje się do I stopnia zanieczyszczenia,
oznaczającego zawartość podwyższoną (97,6% próbek zanieczyszczonych).
Jedynie 2 próbki (po jednej z gminy Milicz i z gminy Oborniki Śląskie)
zakwalifikowano do II stopnia oznaczającego słabe zanieczyszczenie. Nie
stwierdzono wyższych stopni zanieczyszczenia kadmem.
. : Zawartość
miedzi : .
Miedź
(Cu) w środowisku glebowym występuje w różnych formach tworząc z reguły
połączenia mało ruchliwe. Podlega silnej sorpcji przez substancję
organiczną i minerały ilaste. Zawartość miedzi w glebach ściśle zależy od
ich rodzaju i wykazuje dodatnią korelację ze składem granulometrycznym.
Podstawowym źródłem zanieczyszczenia gleb miedzią jest hutnictwo miedzi, a
także nieumiejętne stosowanie mikronawozów i odpadów organicznych.
Miedź jest składnikiem niezbędnym w
przebiegu procesów metabolicznych, a spełniane funkcje regulacyjne są
bardzo zróżnicowane. Znany jest udział miedzi w regulacji procesów
generatywnych roślin, procesu fotosyntezy, oddychania oraz w przemianach
związków azotowych. Dostępność miedzi dla roślin w dużym stopniu
uzależniona jest od pH, wraz z jego obniżeniem wzrasta jej dostępność.
Istotną rolę w przyswajalności miedzi przez rośliny, obok intensywnej
sorpcji przez koloidy glebowe, odgrywa również współdziałanie z innymi
pierwiastkami, a zwłaszcza antagonistyczne działanie żelaza, cynku i
fosforu. Przy wysokim odczynie gleb l intensywnym nawożeniu fosforowym
może nastąpić unieruchomienie miedzi.
Niedobory miedzi są częstsze niż
występowanie następstw spowodowanych jej nadmiarem. Niedobó. miedzi może
stanowić etiologiczne tło różnych schorzeń, takich jak zaburzenia układu
krążenia, anemia, upośledzenia wzrostu, zakłócenia funkcji układu
rozrodczego. Toksyczność miedzi dla
człowieka i zwierząt może przejawić się w zmianach niektórych organów
wewnętrznych, tkanki mózgowej, naczyń wieńcowych. Wystąpienie objawów
toksycznego działania miedzi jest stosunkowo rzadkie przede wszystkim z
uwagi na znaczną tolerancję organizmów.
Dopuszczalna zawartość miedzi podana w
Monitorze Polskim z 1986 r. wynosi dla gleb lekkich 50 mg/kg i dla gleb
ciężkich 100 mg/kg suchej masy.
Naturalna zawartość miedzi w glebach
Polski jest znacznie zróżnicowana. Średnia naturalna zawartość podawana
dla gleb Polski wynosi 6,3 mg/kg przy zakresie stężeń 2,0 do 20,0 mg/kg.
Zawartość miedzi w glebach województwa
wrocławskiego jest znacznie wyższa. Średnia zawartość miedzi wynosi 14.77
mg/kg, przy zróżnicowaniu od 7.92 w Gminie Twardogóra do 22,22 mg/kg w
glebach użytkowanych rolniczo na terenie miasta Wrocław.
Zakres stężeń wynosi od 1,80 do 195,30
mg/kg. W TABELI.11
przedstawiono zakresy, średnią zawartość oraz stwierdzone przekroczenia
dopuszczalnych zawartości w poszczególnych gminach województwa
wrocławskiego. Według oceny
przeprowadzonej na podstawie norm podanych w Monitorze Polskim, na 1411
badanych próbek w 3 próbkach stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych
zawartości, tj. po jednej próbce na terenie gmin: Bierutów, Wińsko i
Żmigród, co stanowi 0,21% materiału badanego.
"Wytyczne IUNC" określające graniczne
zawartości miedzi całkowitej w zależności od zwięzłości gleby i pH
przedstawiono w TABELI.12.
Według oceny podanej w "wytycznych IUNG"
przekroczenie zawartości granicznych miedzi stwierdzono w 120 próbkach
rozmieszczonych na terenie 21 gmin. Ogółem próbki, w których stwierdzono
przekroczenie zawartości granicznych miedzi stanowią 8,5% badanego
materiału. W TABELI.13
przedstawiono przekroczenia zawartości granicznych miedzi z
zaszeregowaniem do poszczególnych stopni zanieczyszczenia.
Stwierdzone w próbkach, wyższe od
granicznych, zawartości miedzi w większości zakwalifikowane zostały do I
stopnia zanieczyszczenia, oznaczającego zawartość podwyższoną - 92,5%
wszystkich próbek zanieczyszczonych. 7 próbek (tj. 5,8%) zakwalifikowano
do II stopnia, oznaczającego gleby słabo zanieczyszczone i do stopni III i
IV (gleby średnio l silnie zanieczyszczone) po l próbce na terenie gminy
Żmigród i miasta Wrocław. W żadnej badanej próbce nie stwierdzono V
stopnia zanieczyszczenia.
. : Zawartość niklu : .
Nikiel (Ni) jest związany
geochemicznie z żelazem i kobaltem, a gleby o dużej zawartości tych
pierwiastków charakteryzują się na ogół również dużą zawartością niklu.
Ruchliwość niklu w glebach uzależniona jest od składu granulometrycznego i
budowy mineralogicznej gleby. Nikiel jest silnie wiązany przez koloidy
mineralne i wodorotlenki żelaza i w związku z tym jego przemieszczanie
jest ograniczone. Źródłem zanieczyszczenia gleb niklem są głównie emisje
przemysłowe, stosowanie osadów ściekowych, nieumiejętne nawożenie nawozami
fosforowymi. Znaczenie niklu w procesach fizjologicznych, jak i specyfika
jego działania nie są do końca poznane l ustalone. Znany jest natomiast
jego udział w procesach wiązania azotu przez bakterie glebowe. Jeśli
znajduje się w roztworze glebowym w formach rozpuszczalnych, jest łatwo
pobierany przez rośliny, co stanowić może niebezpieczeństwo dla ludzi i
zwierząt. Dopuszczalne zawartości niklu
podane w Monitorze Polskim z 1986 r. wynoszą dla gleb lekkich 30 mg/kg i
dla gleb ciężkich 100 mg/kg suchej masy.
Naturalne zawartości niklu w glebach
Polski są bardzo zróżnicowane. Podawana w literaturze średnia zawartość
niklu w powierzchniowej warstwie gleb Polski wynosi 7,4 mg/kg przy
zakresie od 2,0 do 30,0 mg/kg. W glebach
województwa wrocławskiego zawartości niklu są wyższe. Średnia dla gleb
całego województwa wynosi 9,53 mg/kg przy zakresie 0,20 do 59,10 mg/kg.
Według oceny przeprowadzonej na
podstawie norm podanych w Monitorze Polskim, na ogólną liczbę 1319
przebadanych próbek glebowych przekroczenie zawartości dopuszczalnych
niklu stwierdzono w 4 próbkach, co stanowi 0,30%. 3 próbki wykazujące
przekroczenia pochodzą z terenu gminy Święta Katarzyna, co stanowi 14,29%
badanych próbek w tym rejonie i l z terenu gminy Środa Śląska (1,14%
próbek badanych). Patrz TABELA.14 .
"Wytyczne IUNG" określające graniczne
zawartości niklu (forma całkowita) w zależności od zwięzłości gleby i pH
przedstawiono w TABELI.15.
Według oceny podanej w "wytycznych IUNG"
przekroczenie zawartości granicznych niklu stwierdzono w 73 próbkach
rozmieszczonych na terenie 17 gmin. Ogółem przekroczenia zawartości
granicznych odnoszą się do 5.53% badanego materiału. Wyniki badań
dotyczące zanieczyszczenia niklem w glebach województwa przedstawiono w TABELI.16.
Stwierdzone badaniami zanieczyszczenia
gleb niklem, poza l próbką, zakwalifikowane zostały do I stopnia
zanieczyszczeń, oznaczającego zawartość podwyższoną - Jest to 99% próbek
wykazujących przekroczenia zawartości granicznych. Jedynie w l wypadku,
tj. w próbce pobranej na terenie gminy Środa Śląska, zanieczyszczenie
niklem zakwalifikowano do II stopnia, określającego gleby Jako słabo
zanieczyszczone. Nie stwierdzono w żadnej z badanych próbek wyższych
stopni zanieczyszczenia, tj. III do V.
. : Zawartość ołowiu : .
Ołów (Pb) jest metalem ciężkim,
którego występowanie w glebach ma bezpośredni związek z budową
mineralogiczną gleb, przy czym w glebach użytkowanych rolniczo zawartość
ołowiu jest silnie powiązana również ze składem granulometrycznym i
substancją organiczną gleby. W środowisku glebowym ołów migruje znacznie
mniej intensywnie niż kadm i cynk. Mimo to stosunkowo łatwo pobierany Jest
przez rośliny, co może powodować bezpośrednie zagrożenie w łańcuchu
pokarmowym. Procesowi nadmiernego pobierania ołowiu sprzyja kwaśny odczyn
gleb, słabe zdolności sorpcyjne oraz niska zawartość próchnicy w glebach.
Ołów jest metalem szczególnie
niebezpiecznym dla człowieka. Szkodliwe oddziaływanie ołowiu na organizm
ludzki przejawia się w uszkadzaniu tkanki nerwowej, zaburzeniach pracy
organów wewnętrznych, zakłóceniu funkcji szpiku kostnego. Głównym źródłem
zanieczyszczenia gleb ołowiem jest przemysł ciężki i motoryzacja
dostarczająca do atmosfery związki ołowiu.
Dopuszczalna zawartość ołowiu podana w
Monitorze Polskim z 1986 r. wynosi dla gleb lekkich 50 mg/kg i dla gleb
ciężkich 100 mg/kg suchej masy.
Określenie naturalnych zawartości ołowiu
w glebach Polski jest utrudnione ze względu na znaczne zróżnicowania
zawartości w powierzchniowych warstwach gleb, wynikające ze znacznych
udziałów tego pierwiastka w pytach metalonośnych, transportowanych
niejednokrotnie na znaczne odległości. W powierzchniowej warstwie gleb
Polski jako średnia podawana jest zawartość 15,0 mg/kg, przy zakresie 8,0
do 25.0 mg/kg. W badanych glebach
województwa zawartość ołowiu Jest wyższa i średnio dla wszystkich badanych
gleb wynosi 17,69 mg/kg, przy zakresie od 1,70 do 251.70 mg/kg gleby.
Według norm podanych w Monitorze
Polskim, na 1439 badanych próbek glebowych w 8 stwierdzono większe od
dopuszczalnych zawartości ołowiu. Stanowi to 0,56% badanego materiału.
Przekroczenie dopuszczalnych zawartości odnotowano na terenie 6 gmin, tj.
w 3 próbkach pobranych na terenie gminy Wińsko (2.27% próbek badanych na
tym terenie) oraz po l próbce na terenie gmin: Kostomłoty, Łagiewniki,
Miękinia, Oława i Żmigród. W TABELI.17
przedstawiono zakresy, średnią zawartość oraz stwierdzone przekroczenia
dopuszczalnych zawartości ołowiu w poszczególnych gminach województwa
wrocławskiego. Graniczne zawartości
ołowiu (forma całkowita) w zależności od zwięzłości gleby i jej
zakwaszenia podane w "wytycznych IUNG" przedstawiono w TABELI.18.
Według "wytycznych IUNG" uzyskane wyniki
w przypadkach przekroczenia zawartości granicznych można zaszeregować do
Jednego ze stopni zanieczyszczenia, co przedstawiono w TABELI.19.
Zgodnie z oceną podaną w "wytycznych
IUNC" przekroczenie zawartości granicznych ołowiu stwierdzono w 27
próbkach gleby (co stanowi 1,88% próbek badanych w obrębie województwa),
pobranych w rejonach 13 gmin. Wyższe zawartości ołowiu w znacznym
procencie dotyczą I stopnia, oznaczającego zawartość podwyższoną. Na 27
próbek wykazujących zanieczyszczenie, do tego stopnia kwalifikują się 23
próbki, co stanowi 85%. Do stopnia II (gleby słabo zanieczyszczone)
zaliczono 3 próbki, co stanowi 11% wszystkich zanieczyszczonych próbek. Do
stopnia III, oznaczającego gleby średnio zanieczyszczone, zaliczono l
próbkę pobraną na terenie gminy Oława. Nie stwierdzono IV i V stopnia
zanieczyszczenia.
. :
Zawartość cynku : .
Cynk (Zn) jest metalem ciężkim
występującym w glebach w postaci różnych związków, przy czym zawartość
cynku zmienia się w zależności od gatunku gleb, wykazując również
zależność od składu granulometrycznego. Z uwagi na dużą rozpuszczalność
związków, w których występuje przyswajalność cynku l związane z tym
przechodzenie przez rośliny do łańcucha pokarmowego jest znaczna.
Przemieszczaniu i pobieraniu cynku sprzyja, podobnie jak i innym metalom,
niski odczyn gleby, Jak również zawartość i właściwości substancji
organicznej w glebie. Głównym źródłem
zanieczyszczenia gleb cynkiem jest przemysł i będące jego konsekwencją
opady pyłów metalonośnych. Zanieczyszczenie gleb cynkiem może być również
spowodowane niewłaściwym stosowaniem w rolnictwie osadów ściekowych oraz
poprzez wody z rzek zanieczyszczonych ściekami komunalnymi l
przemysłowymi. Cynk jest pierwiastkiem
niezbędnym w procesach regulujących metabolizm organizmów żywych. Stąd też
zarówno jego nadmiar, jak i niedobór może być przyczyną powstawania
różnego rodzaju zakłóceń. Toksyczność cynku jest znacznie mniejsza niż
kadmu czy ołowiu, jednak nadmierna jego zawartość może powodować
zaburzenia w obrębie układu krwionośnego i przewodu pokarmowego. Niedobory
cynku mogą być przyczyną schorzeń skóry, zaburzeń układu rozrodczego,
stanów alergicznych oraz zmian miażdżycowych.
Dopuszczalna zawartość cynku całkowitego
w glebach wg normy podanej przez Monitor Polski wynosi dla gleb lekkich
200 mg/kg i dla gleb ciężkich 300 mg/kg suchej masy.
Zawartość naturalna cynku w glebach jest
trudna do ustalenia, głównie ze względu na stosunkowo dużą powszechność
występowania rud metalonośnych, ale także ze względu na zasięgi opadów
pyłów zawierających metale. Jako zawartość średnia, naturalna dla gleb
Polski podawana jest wielkość 32,3 mg/kg , w innych opracowaniach - 40
mg/kg . W glebach badanych na terenie
województwa wrocławskiego zawartość cynku Jest wyższa. Średnia dla całego
województwa wynosi 46,13 mg/kg, a zakres stężeń występujący w glebach
województwa kształtuje się od 7,1 do 460.0 mg/kg.
W TABELI.20
podano zakresy, średnią zawartość cynku oraz przekroczenia dopuszczalnych
zawartości w glebach poszczególnych gmin.
Ocena zawartości cynku przeprowadzona na
podstawie norm podanych w Monitorze Polskim wykazuje, że tylko w jednej
próbce (na 1413 badanych) stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych
zawartości - stanowi to 0,07% badanych próbek.
Graniczne zawartości cynku (forma
całkowita) podane w "wytycznych IUNG" przedstawiono w TABELI.21.
Według oceny podanej w "wytycznych IUNG"
przekroczenie zawartości granicznych cynku stwierdzono w 123 próbkach
gleby (na 1413 badanych), tj. w 8,7% badanego materiału. Zanieczyszczenia
cynkiem występują w glebach 31 gmin. Nie stwierdzono ich w żadnej próbce
gleby pobranej na terenie 7 gmin: Dobroszyce, Jordanów. Kostomtoty,
Krośnice, Malczyce, Sobótka i Wisznia Mała.
Wyższe od granicznych zawartości cynku
mieszczą się głównie w I stopniu zanieczyszczenia, oznaczającym zawartość
podwyższoną. Na 123 próbki wykazujące zanieczyszczenie, w stopniu I
oznaczono 115 próbek, co stanowi 93.5% wszystkich próbek
zanieczyszczonych. Do stopnia II, tj. gleb słabo zanieczyszczonych,
zaliczono 8 próbek - 6,5% wszystkich zanieczyszczonych próbek. Nie
stwierdzono III, IV i V stopnia zanieczyszczenia.
W TABELI.22
podano zestawienie próbek, w których stwierdzono zawartości wyższe od
granicznych.
|
|
- podyskutuj na ten i inne tematy na Forum.katywroclawskie.com -
|
|
|
|
KOMENTARZE(1) Poniżej widzisz wszystkie opinie na ten temat.
|
|
|
|
|
|
|
|
bardzo ładne opracowanie, ciekawe pod względem teorii |
|
|
|
2007-04-15 | 21:52:06 |
|
Krzysiek |
|
|
|
|
|
|
Portal www.katywroclawskie.com informuje, że publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników
portalu www.katywroclawskie.com. Portal www.katywroclawskie.com nie ponosi odpowiedzialności za ich treść.
Przesłanie komentarza oznacza akceptację regulaminu
odsłon: 37983 | komentarzy: 1
dodał: Piotr Klag | 2004-03-01 | 21:48:55
Modyfikował(a): Piotr Klag dnia: 2005-03-04 godz. 20:29:24 Modyfikował(a): Piotr Klag dnia: 2004-08-16 godz. 23:58:00 Modyfikował(a): Piotr Klag dnia: 2004-03-01 godz. 21:54:47
|
|
  Jeżeli Twoim zdaniem ta strona zawiera błędy to kliknij
tutaj i powiadom o tym fakcie administratora. Z góry dziękujemy!
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-reklama-
|
|
|
|
|
|
|
strona główna aktualności gospodarka serwis przewodnik sport Kultura
oświata
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Wszelkie prawa zastrzeżone. © 2003-2012 www.katywroclawskie.com & www.katywroclawskie.gmina.pl
projekt i wykonanie: Klag & C.o.
www.katywroclawskie.com ver. 2.1(build)
Materiały eksploatcyjne do drukarek i kserokopiarek - toner, tusz, głowica, bęben, developer, wywoływacz firm Xerox,Canon, Hewlett Packard - HP, Sharp, Minolta, Panasonic, Lexmark, Brother, Apple, Gestetmer, Lanier, Oki, Samsung, Konica, Kyocera, Mita, Nashuatec, Nec, Ricoh, Toshiba, Utax, Epson, NRG, Rex Rotary
|
|
|
|
|
|